دامپزشکی در خدمت سلامت جامعه
میلاد با سعادت پیامبر گرامی اسلام (ص) وحضرت امام جعفر صادق (ع) تهنیت باد. 10 مورد از معجزات عجیب زمان ولادت پیامبر اکرم (ص) امام صادق علیه السلام معجزاتی را که هنگام ولادت پیامبر اکرم آشکار شد، چنین بر می‌شمارد: 1- ابلیس از ورود به آسمانهای هفتگانه محروم شد. 2- شیاطین دور شدند. 3- تمامی بتها در بتکده با صورت بر زمین افتادند. 4- ایوان کسری شکست و چهارده کنگره‌ی آن سقوط کرد. 5- آب دریاچه ساوه خشک شد. 6- سرزمین خشک سماوه، آب پیدا کرد. 7- آتشکده فارس پس از هزار سال خاموش شد. 8- نوری از سرزمین حجاز بر آمد تا به مشرق رسید. 9- کاهنان عرب علوم خود را فراموش کردند. 10- سحر ساحران باطل شد. استحیائیل - یکی از فرشتگان بزرگ خدا - در شب تولد حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم بر کوه ابوقبیس ایستاد و با صدایی بلند گفت: «ای مردم مکه! به خدا و فرستاده او و نوری که با او فرو فرستاده‌ایم ایمان بیاورید.» منبع: بحارالانوار، ج 15، ص257 . بیماری مشمشه بیماری سل (توبرکلوزیس) امیدوارم به اندازه کافی مراقب بهداشت وکنترل کیفی مواد غذائی باشیم.یا علی
بیماری مشترک
•بیماری ها یا عفونت هائی هستند که بطور طبیعی بین اسنان وحیوانات مهره دار پست تر قابل انتقال هستند. •بر پایه اعلام سازمان جهانی بهداشت از میان 1709 عامل بیماریزا،832 عامل (49%) وازمیان 156 بیماری نوپدید شناخته شده در انسان ،114 موردان (73%) از حیوانات به اسنان منتقل می شوند. •ازانجا که مخزن این بیماری ها عمدتا حیوانات ویا فرآورده های آنها می باشند استراتژی مقابله با انها در مبارزه (پیشگیری،کنترل وریشه کنی ) بااین بیماری ها در جمعیت دامی قرار دارد. •اهمیت وخسارت ناشی از این بیماری ها در ابعاد اقتصادی وبهداشتی،سازمان دامپزشکی رابرآن داشته تادر حد منابع ومقدورات خود،برای مقابله با آنها تلاش نماید. به هر حال نگهداری حیوان در منزل بیشتر از آنکه نفع داشته باشد، ضرر دارد. اصولا زندگی انسان و حیوان در کنار یکدیگر با توجه به مسائل بهداشتی نمی تواند ایده‌ای مناسب باشد. بسیاری از بیماری‌ها بین انسان و حیوان مشترک هستند و به راحتی از حیوان به انسان سرایت می کند.عوامل ایجاد کننده بیماری های مشترک از همه عوامل بیماری زا نظیر ویروس ها ، باکتری ها ، قارچها ، پریون و ... می باشند. در تمام جوامع مهم ترین مشکلی که در این زمینه مطرح می شود، مسئله ی بیماریهای مشترک بین حیوان و انسان است. پیدا کردن رگ (ورید وداج) در گوساله ای که دهیدراسیون بالا (10%-12%) دارد که اکثرا در شوک بسر می برند کار بسیار سختی است ، چنین گوساله هایی به دلیل عدم موفقیت در سرم تراپی تلف می شوند.برای پیدا کردن ورید وداج چنین گوساله ای بهتر است قسمت خلفی بدن تا کمر را از زمین بلند نمود ، این کار باعث جریان خون بیشتر به سمت قدام شده وبه راحتی مینوان ورید وداج را پیدا نموده واقدام به سرم تاپی نمود. اگر باز هم در یافتن ورید مشکلی وجود داشت پیشنهاد می شود در محل آناتومیکی ورید مذکور با احتیاط کامل برشی بر پوست ایجاد نموده سپس با بلند کردن قسمت خلفی دام اقدام به یافتن ورید نمود. در اکثر مواقع در دامداریهای سنتی بستر مورد استفاده برای دامها ، بخصوص گوساله ها پهن خشک شده است . که در این مورد ارتقاء سطح دانش دامداران وگوشزد نمودن خطرات بسیاری که این بستر برای دامها به ویژه گوساله های نوزاد دارد ، کمک شایان ذکری به کنترل انواع عفونتها از جمله اسهال عفونی گوساله های نوزاد خواهد نمود. با لیسیدن ویا بلع چنین بستری منبع سرشاری از انواع باکتریها از جمله اشریشیا کلی وارد شکمبه گوساله شده و منجر به عدم بهبودی بیمار وتلفات خواهد شد. در چنین بیماری شستشوی معده(شکمبه) با استفاده از لوله مری معدی به بهبودی هرچه سریعتر دام کمک می کند. ( اگر لوله مری معدی در دسترس نبود ، اجالتا می توان از شلنک نرم با قطر مناسب صنعتی بهره برد . برای اینکار لازم است انتهای شلنک را با سمباده ویا هر وسیله مناسب دیگری سائید تا به شکل گرد درآید ، در فاصله حدود 1 تا 5/1 سانتی متری از انتها ، سوراخی بیضی شکل ایجاد نمود. از چنین لوله ای میتوان در مواقع ضروری برای شستشوی شکمبه گوساله بهره برد البته بهتراست به منظور احتیاط بیشتر ، قبلا لوله را در آب گرم قرار داد تا نرم تر شود.) مایع درمانی واقدامات حمایتی گوساله مبتلا به اسهال بر اساس منابع مختلف سیاست درمانی مشخصی است ، ولی از نظر درمان ضد میکروبی سلایق مختلفی بین دامپزشکان وجود دارد. در این بین از انواع داروهای ضد میکروبی و براساس نوع عامل بیماری میتوان بهره برد . از داروهائی همچون سولفانامیدیهای تقویت شده ، آمینوگلیکوزیدها(جنتامایسین) ، تتراسیکلین ها ، انروفلوکساسین ، لینکومایسن بهمراه اسپکتینومایسین وحتی پنی سیلین ، به تنهایی ویا با هم در درمان ضد میکروبی استفاده می شود. موفقیت در درمان ضد میکروبی ودرنهایت بهبودی کامل بیمار مبتلا به اسهال وابسته به موفقیت در درمان حمایتی گوساله از جمله مایع درمانی مناسب ، جبران الکترولیتها ، استفاده از ضد التهاب ها و ویتامین تراپی ، است. زمانی که به عامل عفونی خاصی مشکوک هستیم ( با استفاده از علایم بالینی ویا نتیجه آزمایشگاهی) مثلا کلستریدیوم باید از داروی مناسبی همچون اکسی تتراسیکلین ویا پنی سیلین استفاده نمود.ولی باتوجه به این که مهمترین عامل عفونی باکتریایی اسهال گوساله ها اشریشیا کلی می باشد انتخاب داروی مناسب وتوجه مواردی مثل مقاومت داروئی از اهمیت زیادی برخوردار است. استفاده توام از داروهای جنتامایسین (5 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن هر 12 ساعت) وانروفلوکساسین ( 5/2 تا 5 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن زیرجلدی هر 24 ساعت بهمراه 5 تا 10 میل گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن خوراکی صبح وشب محلول در آب ) در درمانگاه دامپزشکی ( دکتر داداشی ) به عنوان داروی ضد میکروبی نتایج بسیار بهتری نسبت به انتخاب سایر داروهای ضد میکروبی در درمان اسهال ناشی از اشریشیا کلی بهمراه داشته است. منبابع: 1- Bradford P. Smith . Large Animal Internal Medicine 2- Howard . Current veterinary therapy2 آلودگی خوراک دام اعم از علوفه ها و یا سایر مواد غذائی به انواع قارچها منجر به رشد سریع قارچ در لابلای مواد غذائی گشته و به دلیل تولید انواع مختلفی از سموم باعث مسمومیت دام و حتی در مواردی تلفات می گردد. منبع: مقالات علمی ایران
- احتمال انتقال بیماری های مشترک انسان و دام از طریق تماس با دام ها ، زندگی در مجاورت دام ها ، انتقال از طریق حمله حیوانات به انسان ، استفاده از فراورده های دام و طیور و ..... میسر و موارد بروز این بیماری ها زیاد می باشد .
گروهی از بیماری های مشترک سبب ایجاد ضرر و زیان اقتصادی شدید به انسان ها می شوند .
- کنترل بیماری های مشترک انسان و دام مشکل و نیازمند همکاری تمام سازمانها در کنترل آنها می باشد .
- برخی از بیماری های مشترک انسان و دام در حال افزایش می یابد مهم ترین و متداولترین بیماریهای قابل انتقال بین حیوان و انسان در کشور ما هاری، کیست هیداتیک، تب مالت، سیاه زخم و ... است که می توان به آنها اشاره کرد. البته بیماری‌هایی همچون جنون گاوی، تب کریمه کنگو و آنفلوآنزای پرندگان را نیز نباید نادیده بگیریم، چرا که خطر ورود و شیوع آنها همواره ما را تهدید می کند تا کنون850 بیماری قابل انتقال بین حیوان و انسان شناسایی شده است. تعجب نکنید این رقمی است که مطمئناً در سال‌های بعد بیشتر و بیشتر خواهد شد. با توجه به اهمیت این بیماری‌ها، اطلاع رسانی و ارتقای سطح آگاهی جامعه در این زمینه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. اغلب کارشناسان و متخصصان دامپزشکی با بیان این مطلب که هر روز بر تعداد افرادی که به نگهداری حیوانات خانگی رو می آورند، اضافه می شود، تأکید می کنند:
اگر گوساله وضع پایداری داشته باشد ویا پس از اقدامات ضروری اولیه به وضع جسمانی مناسبی برسد ، ارزیابی از وضعیت معده وروده اهمیت مضاعفی خواهد داشت.
مایکوتوکسین ها
مایکوتوکسین ها یا سموم قارچی (Mycotoxins) ، ترکیباتی هستند که توسط بعضی از گونه های قارچ ها تولید شده و موجبات بیماری و مرگ و میر در انسان، حیوانات و گیاهان را فراهم می آورند. عوارض ناشی از مصرف یا اثر مایکوتوکسین ها را Mycotoxicosis و ناراحتی و اختلال از اثر مستقیم خود قارچ را Mycosis می گویند.
?مایکوتوکسین ها فرآورده سه گروه از قارچ ها می باشند.
· قارچ های ماکروسکپی : مانند قارچ آمانیت
·قارچ های پارازیت : این قارچ ها به گیاهان و حیوانات حمله کرده و در آنها ایجاد بیماری می کنند.
· قارچ های باصطلاح انباری
این قارچ ها تحت شرایط خاص قادرند روی مواد خوراکی و محصولات و فرآورده های گیاهی از زمان برداشت، عمل آوری ، حمل و نقل و انبارها سریعا" رشد نمایند.
وجود این قارچ ها به یک کلیمای ویژه و ناحیه جغرافیایی یا کشور خاص مربوط نیست بلکه هر جا که شرایط لازم برای رشد گونه قارچ و خاصیت توکسین زایی آن فراهم باشد توکسین مربوطه را خواهیم داشت.در بسیاری از مناطق شرایط آب وهوایی برای محصولات کشاورزی در تمام طول سال مناسب است ولی همین شرایط برای نشو و نمای قارچ ها و کپک ها نیز کمال مطلوب بوده و می تواند مقادیر عمده ای از مواد غذایی را فاسد کنند ، به همین دلیل است که سلامت مواد غذایی که درمعرض حمله قارچ های سم زا هستند باید تأمین گردد. در کشورهای صنعتی مسائل آلودگی مواد غذایی به افلاتوکسین و چند سم قارچی دیگر اهمیت بسیاری کسب کرده است در نتیجه آزمایشات مفصل مواد غذایی که درمعرض آلودگی قارچی هستند سموم بالقوه دیگری نیز شناخته شده اند. در طی چند دهه اخیر کوشش های زیادی وقف مطالعه منشاء طبیعت و انتشار و خطرات احتمالی سموم قارچی موجود در مواد غذایی و خوراک دام شده است، از آنجاییکه در حال حاضر جلوگیری از آلودگی به سموم قارچی در مواد غذایی انسان و حیوان بطور کامل مقدور نیست اکثر کشورها برای بعضی از این سموم درخوراک انسان و دام حدودی را قائل شده اند، در این زمینه آفلاتوکسین ها که توسط گونه های سم زای آسپرژیلوس فلاووسAspergillous Flavous)) و آسپرژیلوس پارازیتیکوسA,parasiticus تولید می شوند، به مراتب بیشتر ازسایر سموم قارچی تحت کنترل قرار می گیرند.اگرچه مطالعه منابع قدیمی نشان میدهد که وجود سموم قارچی بیش از دوقرن است که شناخته شده اند ولی فقط پس از کشف آفلاتوکسین ها بوده که این ترکیبات توجه زیادی را به خود جلب کرده و بر حسب اینکه این سموم چه عضوی را هدف قرار دهند یا چه بیماری را باعث شوند می توان آنها را مولد سرطان ، سم کبدی،َ سم کلیوی ، تشنج زا ، سم اعصاب وغیره تشخیص داد.
· با پیشرفت روش های حساس تشخیص و تجزیه این سموم وجود این ترکیبات تقریبا" در تمام غذاهای انسان و دام آشکار شده و این امرموجب ایجاد نگرانیها در باره سالم بودن مواد غذایی که ما همه روزه مصرف می کنیم گشته است.
· روش های تجزیه موجود قادر به اندازه گیری مقادیر بسیار کم آفلاتوکسین ها ( مایکوتوکسین ها ) تا سطح یک قسمت در بیلیون یک میکروگرم در کیلوگرم یا (ppb)می باشد.
مشخص شده است که مسائل مربوط به نمونه برداری از قسمت های ناهمگون مواد غذایی یا خوراک دام وطیور به منظور معین نمودن میزان آلودگی دارای اهمیت خاص می باشد.هدف توصیه اقداماتی برای جلوگیری از سموم قارچی در مواد غذایی انسان و خوراک دام و طیور و محصولات آنها می باشد و اگر قرار باشد وقوع سموم قارچی مهم شناخته شود بایستی به حداقل ممکن تقلیل یافته و اقدامات پیشگیری و حفاظتی باید در تمام طول زنجیره غذایی از زمان کاشت در مدت داشت و برداشت ، عمل آوری تا انبار کردن وعرضه به بازار مورد توجه قرار گیرد.
| Design By : Pichak |
من دامپزشک شاغل در بخش خصوصی دامپزشکی هستم. بخشی از تجربیاتم را در این وبلاگ قرار خواهم داد، باشد که مورد استفاده قرار گیرد.
